Poruszające losy miłości, która narodziła się w murach mokotowskiego więzienia między podejrzanymi o udział w konspiracji i szpiegostwo, stały się tematem spektaklu w reżyserii Leszka Zdunia. Spektakl „Przez ścianę” będzie można zobaczyć w najbliższą niedzielę w Sandomierzu na deskach Katolickiego Domu Kultury.
Fot. Sławek Kasper (IPN) – pokaz spektaklu „Przez ścianę” – Warszawa, 24 kwietnia 2024
„Przez ścianę” to autorska sztuka teatralna inspirowana losem Wiesławy Pajdak i Jerzego Śmiechowskiego. Jesienią 1947 roku obydwoje zostali osadzeni w mokotowskim więzieniu przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie. Ich cele dzieliła cienka ściana. Nawiązali ze sobą kontakt właśnie przez nią, wystukując alfabetem Morse’a różne wiadomości. Zaczęło się od prostych pytań – „kim jesteś, za co siedzisz?”. Kiedy okazało się, że Jerzemu grozi kara śmierci, Wiesława postanowiła za wszelką cenę podtrzymać go na duchu. Pomiędzy wezwaniami na przesłuchania i torturami (oprawcami byli m.in. Humer i Różański), opowiadała Jerzemu krzepiące historie i streszczała książki. Najwięcej czasu poświęciła Tristanowi i Izoldzie. Po kilku miesiącach, wciąż porozumiewając się alfabetem Morse’a, Jerzy oświadczył się Wiesi, a ona zgodziła się zostać jego żoną. Zanim jednak mogli się spotkać, minęło niemal sześć lat. Po raz pierwszy „na żywo” zobaczyli się podczas swojego ślubu w zakładzie karnym w Grudziądzu. Kilka tygodni po ślubie Wiesława, na mocy amnestii, opuściła więzienie. Śmiechowscy przeżyli wspólnie 55 lat.
Mokotowskie więzienie było miejscem niewyobrażalnego bestialstwa ze strony oprawców, na siłę instalujących w Polsce komunistyczny ład. Z powodów ideologicznych próbowali oni za wszelką cenę upokarzać i pozbawiać godności więźniów politycznych. Stosując różnego rodzaju tortury fizyczne i psychiczne, zmuszali do składania fałszywych zeznań, współpracy z władzą oraz wydawania koleżanek i kolegów, którzy po zakończeniu II wojny światowej nie złożyli broni,
bo nie zgadzali się na narzucony porządek. W latach największego terroru – 1945-1956 – w więzieniu wykonano ponad 300 wyroków śmierci. Kilka tysięcy osób zmarło z powodu wycieńczenia lub zakatowania podczas przesłuchań.
”Przez ścianę” – rzecz o miłości, która potrafi wszystko znieść, o miłości, która jest prawdziwie cierpliwa. To opowieść o pięknych ludziach, którzy nie pozwolili zdeptać swojej godności. W rolach głównych Magdalena Krylik i Ksawery Szlenkier.
Na spektakl zapraszają Instytut Pamięci Narodowej oraz Katolicki Dom Kultury w Sandomierzu. Przedstawienie odbędzie się w niedzielę (13 października) o godz. 18.00. Bezpłatne wejściówki można rezerwować pod adresem: wydarzeniakulturalne@ipn.gov.pl. Patronat honorowy nad wydarzeniem objął biskup sandomierski Krzysztof Nitkiewicz.
Patronat medialny – Radio Leliwa
